Rouw bij jongeren

Hoe rouw jij?

Ook als je jong bent, kun je iemand van wie je veel houdt verliezen. Leren leven met zo'n verlies is moeilijk, veel moeilijker vaak dan je in eerste instantie denkt. Je bent verdrietig, misschien ben je boos, in verwarring en snap je er allemaal niks meer van. Allemaal gevoelens die horen bij rouwen. Rouwen is hard werken, dat merk je ook, want het kost veel energie. Je voelt je moe, ook al heb je niks gedaan. Misschien kun je je niet goed concentreren en minder hebben dan vroeger.

De gevoelens die je hebt, maken het niet altijd makkelijker. Soms voel je niks terwijl je eigenlijk vindt dat je heel verdrietig zou moeten zijn. Sommige jongeren zijn kwaad, andere jongeren zijn verdrietig en het is ook normaal als je je angstig, jaloers of schuldig voelt. Een ratjetoe dus, waar je maar moeilijk uit wijs kunt worden.

Natuurlijk mogen mensen van wie je houdt niet doodgaan. Zeker niet als ze nog jong zijn. Het klopt niet, het is niet eerlijk, het slaat nergens op. Het zou eigenlijk niet mogen gebeuren. Maar het gebeurt en als het jou overkomt, roept het van alles bij je op.

Er zijn geen twee mensen die op dezelfde manier rouwen. Het is net als met vingerafdrukken: iedere vingerafdruk is anders. Iedereen rouwt op zijn of haar manier. Jouw manier van rouwen past bij jou net als de muziek die je kiest, de kleren die je koopt en de manier waarop je leeft.

Waarom gebeurt het bij mij?

Een van de dingen die je je zult afvragen is: waarom moet mij dit overkomen? Er is veel kans dat je niemand anders kent die heeft meegemaakt dat een van zijn of haar ouders, broers of zussen overleden is. En waarom jij dan wel? Ook als het een vriend of vriendin is of je oma of opa die is dood gegaan, vraag je je af waarom dit moest gebeuren. Niemand kan je antwoord geven op deze vragen. Jij bent door de dingen die je overkomen al heel jong bezig met de vragen waar het in het leven om draait. Dat doet pijn en verdriet maar het maakt je ook volwassener. Je zult merken dat je met andere ogen naar de wereld gaat kijken. Je gaat onderscheid maken tussen wat belangrijk is in het leven en wat niet.

Is verdriet te meten?

Ook jij zult misschien meemaken dat mensen zoiets zeggen als: "Het ergste wat iemand kan overkomen is je kind verliezen." Alsof het niet net zo erg is om je broer of zus te verliezen. Of alle aandacht gaat naar je moeder wanneer je vader overleden is. Het lijkt wel of mensen een soort meetlat gebruiken om te bepalen wie het meeste verdriet heeft. Terwijl die verschillende soorten verlies niet met elkaar te vergelijken zijn en jij in ieder geval recht hebt op jouw verdriet op jouw manier.

Het is anders thuis

Wanneer er iemand bij jou thuis doodgaat, verandert de sfeer vaak. Je doet je best, maar het is heel moeilijk om de sfeer van vroeger terug te halen. Samen eten, een verjaardag vieren, Sinterklaas en Kerst, niets is meer hetzelfde. Ook uitstapjes en de vakanties hebben een ander karakter gekregen. Er zijn gezinnen waarin al die gezellige dingen afgeschaft worden, omdat het toch nooit meer zo wordt als vroeger. Dat is jammer want al is het anders, na verloop van tijd kun je toch weer samen genieten.

In andere gezinnen probeert men juist alles hetzelfde te laten. De een vindt dat fijn, de ander ervaart het als een toneelspel omdat het zo krampachtig gebeurt. Hoe het ook loopt, er is tijd nodig om een nieuw evenwicht te vinden. Want alles is uit balans als iemand voorgoed verdwenen is. Het samen opkrabbelen uit de ellende is in bijna alle gezinnen moeilijk, omdat iedereen zijn eigen manier heeft om met verdriet om te gaan. Misschien verwachtte je dat je veel steun aan elkaar zou hebben omdat je allemaal dezelfde ervaring hebt. Het valt dan zo tegen, als je moeder er niet over wil praten en je vader alsmaar verdrietig is. Als de een terugkijkt naar wat er gebeurd is en de ander dat niet meer wil en vooral naar de toekomst wil kijken. Je weet met zijn allen met je gevoelens geen raad.

Een zware last op je schouders

Wanneer je vader is dood gegaan, heb je misschien het gevoel dat je zijn taak een beetje moet overnemen. Dat is een onmogelijke opgave als je jong bent. Ook al is je vader dood, jij hebt er recht op om jong en zorgeloos te zijn, al is dat laatste bijna onmogelijk geworden. Natuurlijk zijn er extra dingen te doen in huis en moet je die taken samen verdelen maar de verantwoording die je vader had op je schouders krijgen of nemen is niet de bedoeling.

Ditzelfde geldt ook voor meisjes. Je kunt de rol van je moeder niet overnemen. Soms verwachten anderen dat van je maar je kunt je ook zelf die opdracht geven. Maar om naast school en al die andere dingen die je als jong meisje of jonge vrouw te doen hebt het hele huishouden er naast te doen, is onmogelijk.

Wie gaat er allemaal nog meer dood?

Als het zomaar kan gebeuren dat iemand er van het ene op het andere moment niet meer is, wat kan er dan nog meer gebeuren? Jongeren die hun vader of moeder door een ziekte verliezen, denken vaak de symptomen van die ziekte bij zichzelf op te merken. Ze worden angstig dat ze zelf ook dood zullen gaan. Als je dit herkent, laat je dan door een arts onderzoeken en geruststellen. Vrijwel altijd is het een gevolg van stress door alles wat je meegemaakt hebt en is er lichamelijk niets aan de hand. Misschien gaat de gedachte wel eens door je heen dat als de een kan doodgaan, dit ook met anderen kan gebeuren. Je wordt bang dat je overblijvende ouder, opa of oma, andere broers of zussen ook iets zal overkomen. Natuurlijk is het altijd mogelijk en het overkomt sommigen ook, maar de kans is gelukkig erg klein. Het is niet gek als je je er zorgen over maakt,maar blijf er niet alleen mee zitten. Als je tegen een vertrouwd persoon je gedachten uitspreekt, is vaak een deel van de angst al weg. Praten helpt, in je eentje tobben niet.

Je vrienden

Vrienden zijn belangrijk. Als je zo verdrietig bent, verwacht je veel van je vrienden om je heen. Dat ze luisteren, je troosten, bij je zijn als dat nodig is. Vrienden kunnen je vaak beter helpen dan de volwassenen om je heen. Ze zijn van dezelfde leeftijd en begrijpen daardoor jouw wereld beter. Zeker als degene die dood is een klasgenoot of gezamenlijke vriend is. Maar als het om iemand in je gezin gaat hebben je vrienden niet meegemaakt wat jij meemaakt. Ze verliezen hun vader, moeder, broer of zus niet. Voor hen is het heel moeilijk om te begrijpen wat er met jou gebeurt. Dat kon jij, voordat het jezelf overkwam, waarschijnlijk ook niet. Toch doen je vrienden meestal erg hun best om te helpen maar weten ze niet hoe ze dat het beste kunnen doen. Ze hebben daarbij jouw hulp nodig. Zeg wat je nodig hebt, vraag erom, hoe moeilijk het ook is. Gebruik je e-mail, MSN of stuur een SMS-je.

Op school

Vlak na het overlijden van de persoon waarvan je zoveel houdt, voel je je misschien onwennig op school. 'Wat doe ik hier eigenlijk?' kun je je afvragen. Alles is zo betrekkelijk geworden. Aan de andere kant kan naar school gaan ook fijn zijn. Het geeft structuur aan je dag en je ontmoet je vrienden weer.

Leraren zijn vaak onzeker hoe ze je moeten benaderen. Kunnen ze je wel of niet over je verdrietige ervaring aanspreken? Moeten ze wel of niet voor jou een uitzondering maken? Misschien reageren ze soms heel onhandig.

Niet iedere jongere rouwt op dezelfde manier als jij. De een wil aandacht, de ander niet, de een wil er over praten, de ander wil juist niet met de gebeurtenis bezig zijn. En ook jijzelf wilt niet iedere dag hetzelfde. De ene dag ben je waarschijnlijk meer benaderbaar dan de andere. Dat hangt ook van je stemming af. De onhandigheid van mensen om je heen komt meestal niet voort uit onwil maar uit onzekerheid en onwetendheid. Je kunt hen het beste helpen door te zeggen wat jij wilt.

Gaat het ooit over?

Verdriet kan pijn doen, dat heb je wel gemerkt. Op een bepaald moment ga je je afvragen wanneer het nu eindelijk eens ophoudt of in ieder geval minder wordt. Bovendien lijkt het na een tijdje of anderen verwachten dat je je min of meer weer normaal voelt. Maar het verwerken van de dood van iemand die zo belangrijk voor je is, heeft tijd nodig. Hoeveel tijd, dat is niet te zeggen. De pijn blijft niet altijd even intensief maar regelmatig loop je nog te hoop tegen je verdriet, het gemis en de wanhoop. Het begrip 'verdriet verwerken' lijkt te zeggen dat er ooit geen verdriet meer zal zijn. Dat is niet zo. Wat jij meegemaakt hebt, is iets wat je je hele leven mee zult dragen. Het is zeker niet altijd op de voorgrond maar op belangrijke momenten in je leven, ook over vijfentwintig jaar, voel je weer het verdriet en het gemis.

Naar de psycholoog?

Iedereen die iemand verliest om wie hij of zij geeft, voelt zich verdrietig, beroerd en soms wanhopig. Bijna iedereen heeft momenten waarop hij of zij denkt gek te worden. Toch blijkt dat drie van de vier mensen van jouw leeftijd op de een of andere manier zelf met het verdriet om kunnen gaan zonder in ernstige problemen te komen en het verlies een plek kunnen geven in hun leven. Bijna allemaal gebruiken ze hierbij de hulp van anderen. Vrienden, klasgenoten, familieleden of leraren bieden een luisterend oor en hebben aandacht wanneer dat nodig is.

Misschien vind je het moeilijk om hulp te vragen of open te staan voor anderen die je willen helpen. Als je denkt dat je het alleen niet redt, kijk dan eens rond of je inderdaad gebruik hebt gemaakt van de mensen om je heen. Wanneer je het gevoel hebt dat je professionele hulp nodig hebt, kun je iemand zoeken die je kan helpen zoals een gespecialiseerde psycholoog, een rouwtherapeut of een maatschappelijk werker. Je kunt contact opnemen met de LSR (www.verliesverwerken.nl) om te vragen naar iemand bij jou in de buurt.